Sosyal Psikoloji

Sosyal Psikoloji

Kavramsal İçeriği

Psikoloji biliminin bir şubesi olarak daha fazla sosyal (toplumsal) davranış biçimleri üzerinde inceleme yapan, fert-toplum ve insanlar arası etkileşimini inceleyen, daha somut bir ifade ile, başka insanları nasıl algıladığımızı, bizim onlara, onların bize karşı nasıl tepki gösterdiklerini, sosyal durum ve ortamlarda bulunmaktan bizim ve başkalarının nasıl etkilendiğini inceleyen bir bilim dalıdır. Kısacası Sosyal Psikoloji; ferdin sosyal çevresi ile kültürel ortamı arasındaki korelasyonu (karşılıklı münasebeti) inceleyen bir bilim dalıdır. Kişinin, davranışlarının, hislerinin, düşüncelerinin, başkalarının davranış ve (ya) özelliklerinden etkilenme şekillerini ve onlar tarafından belirlenme şekillerini inceleyen modern bir psikoloji dalıdır. Başka bir tanıma göre Sosyal Psikoloji, fertlerin, insanlar arası ve sosyal çevreyle olan münasebetlerini, sosyal tecrübe ve davranışlarını, grup üyeliğinin nitelikleri veya bir toplum içinde bulunmanın, ferdin tutum ve davranışları ile inançları üzerindeki etkilerini araştıran psikolojik içerikli ve sosyal nitelikli bir bilim dalıdır

Sosyal Psikolojinin İlgi Alanları

Sosyal Psikoloji, bir insanın davranışı, duyguları ve düşüncelerinin diğer insanların davranış veya özelliklerinden nasıl etkilendiğini belirlemeye çalışır. Sosyal psikoloji, hem fertlerin toplum içindeki davranışlarını (kişilere yönelik Sosyal Psikoloji), hem de insanların sosyal gruplara katılmaları sonucu ortaya çıkan davranışları (topluma yönelik Sosyal Psikoloji) inceler. Sosyal Psikoloji, sosyal olgulardan yola çıkarak, insana ve topluma yönelir, insanın içinde yaşadığı toplumun veya sosyal grubun özelliklerini ortaya çıkarır. Örn.: Belli sosyal gruplardaki ön yargılı davranışları inceleyen Sosyal Psikoloji, önce o grupların iktisadî imkânları, toplumda gördüğü itibar gibi sosyal özelliklerinden hareket eder ve sosyal şartların ortaya attığı engellenmeleri ortaya koyar. Ardından ferde yönelir ve bu engellenmelerin fertte meydana getirdiği duyguları araştırır. Böylece, psikolojinin diğer uzmanlık dallarından farklı olarak, fertte oluşan duygular ve bunların yön değiştirmesinin incelenmesinin ötesinde yine topluma yönelir. Sosyal Psikoloji, bilhassa deneysel (tecrübî) psikoloji ve kişilik psikolojisinin kavram ve yöntemlerinden yararlanır. Açıklanması gereken sosyal içerikli unsurları ve(ya) sosyal dışı unsurları (dayanakları) inceleyen Sosyal Psikoloji, sosyal hadiselerin yapısında ve işleyiş süreçlerinde temel olan kanunlara ve kaidelere ulaşmayı hedeflemektedir.

Sosyal Psikolojinin Tarihi

Terim olarak 19. yy.’ın sonlarında, daha fazla ABD’de kullanılır hâle gelen Sosyal Psikoloji ile ilgili ilk eser (”Sosyal Psikolojiye Giriş”) McDougall’a aittir. 1908 yılında yayınlanan bu kitapta, kişi ve insan içi süreçlerin yanında zihindeki tabiî eğilimler ve onun kapasitesini ele alınmakta ve içgüdü teorisi açısından bugünün anlayışı ile daha fazla motivasyon teorisi işlenmektedir. 1920′lerden sonra Sosyal Psikolojide tutumların ölçülmesi ve incelenmesi ile ilgili teknikler gelişmeye başlamıştır. 1950′lerden sonra tutumların değişmesi ile ilgili kavramlar geliştirilmiştir. 1970′li yıllardan sonra da fert ve grup davranışlarının sosyal boyutu üzerinde durulmuştur.
Türkiye’de 1950’li ve sonraki yıllarda kurulmaya başlanan üniversitelerin psikoloji bölümleri içerisinde sosyal psikoloji ana bilim dalları kurulmuştur (Örn. Boğaziçi, Hacettepe, Ankara, İstanbul ve Ege Üniversitesi). Ancak, bilgi edinme ve ders verme yöntemi, daha fazla Amerikan literatüründen Türkçe’ye çevrilmiş kitaplara dayandıralarak gerçekleşmiştir. Yerli bilgilerden hareketle millî, özgün modeller, az da olsa 1980’li yıllardan sonra ortaya çıkmıştır.

Prof. Dr. Ali Seyyar