Hayatı
12 Aralık 1916′da Hatay, Reyhanlı’da Balkan göçmeni
bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Antakya Lisesi’nde eğitimini sürdürdükten
sonra İstanbul’a geldi ve Pertevniyal Lisesi’ni bitirdi. İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümüne girdi. Öğrenimini tamamlayamadan Hatay’a
döndü. Bir süre ilkokul öğretmenliği, Nahiye Müdürlüğü ve Tercüme Kalemi’nde
reis muâvinliği yaptı.
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili
ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. Elâzığ Lisesi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı
(1942-1945). İstanbul Üniversitesi yabancı diller okulunda okutman olarak
çalıştı (1946).
1955′te görme yeteneğini kaybetti. Fakat
öğrencilerinin yardımıyla çalışmalarını ölümüne kadar sürdürdü. 1974 senesinde
İstanbul Üniversitesi’nden emekli oldu. 13 Haziran 1987 günü İstanbul’da vefat
etti. Kızı Sosyoloji Prof. Ümit Meriç’tir.
Yazı Hayatı Hakkında
Cemil Meriç’in ilk yazısı Hatay’da Yeni Gün Gazetesi’nde
çıktı (1928). Sonra Yirminci Asır, Yeni İnsan, Hisar, Türk Edebiyatı, Töre,
Pınar, Doğuş,Hareket, ve Edebiyat dergilerinde; Orta Doğu ve Yeni Devir gibi
gazetelerde yazılar yazdı.
Cemil Meriç, gençlik yıllarında Fransızca’dan
tercümeye başladı. Honoré de Balzac ve Victor Hugo’dan yaptığı tercümelerle
kuvvetli bir mütercim olduğunu gösterdi.
Batı medeniyetinin temelini araştırdı. Dil meseleleri
üzerinde önemle durdu. Dilin, bir milletin özü olduğunu savundu. Sansüre ve
anarşik edebiyata karşı bir yazar ve düşünür olarak tanınmaktadır.
Cemil Meriç’in eserlerinde toprağından kopan insanın
trajedisi ve kendini bulma çabasının yanı sıra, Türk aydınlarının düştüğü
amansız açmaz da bütün çıplaklığıyla gözler önüne serilir.
Türk Edebiyat Tarihi’nin gelmiş geçmiş en büyük birkaç
eleştiri (tenkit) yazarlarından biridir. Doğunun siyaset, sosyoloji, tarih,
toplum konularına çok geniş bir perspektiften bakarak kaleme aldığı düşünceleri
ile tanınır.
Hayat Kronolojisi
1916 12 Aralık günü Hatay’ın Reyhanlı kazasında dünyaya
gelir. İki de ablası vardır: Zehra ve Nadide. Ailesi Yunanistan göçmenidir.
1920 Birinci Dünya Savaşı’nı izleyen yıllarla 1936
arası, Suriye Fransa’nın mandası altındadır. Misak-ı Milli dışında bırakılan
Hatay’da da Fransa muhtar bir idare kurmuştur: Bağımsız İskenderun Sancağı.
1923 Babasının memuriyetten ayrılması üzerine
Reyhanlı’ya dönerler. Aynı yıl Reyhanlı Rüştiyesi’nde okula başlar. Bu
ilkokulda, üçüncü sınıftan itibaren Fransızca dersleri de okutulmaktadır.
1928 İlkokulu bitirir, elindeki diplomanın adı:
“Certificat d’études primaires”dir. Aynı yıl Antakya’ya gider ve Antakya
Sultanîsi’nde ortaokula başlar. Eğitim Fransız kültürü ağırlıklıdır.
1933 Çalışkan bir öğrenci olmasına rağmen cebirden
ikmale kalır, gözleri zayıftır ve sınıftaki tahtayı iyi görmemektedir, altı
numara miyobu olduğu anlaşılır. Aynı yıl, yerel Yenigün gazetesinde ilk yazısı
yayımlanır: “Geç kalmış bir muhasebe”
1936 İstanbul’a gelir. Üniversiteye giremez. Bir süre
pertevniyal lisesi 12. sınıfına devam eder. Hocaları, felsefede İhsan Kongar,
tarihte Resat Ekrem Koçu, edebiyatta Keyise İdali, Fransızca’da Nurullah
Ataç’tır. Kumkapı ve Kadırga talebe yurtlarında kalır. Nazım Hikmet ve Kerem
Sadi ile tanışır. Onlar için kendi imzasını kullanmadan iki kitap çevirir
Türkçe’ye: Gaston Jèze’in maliye ile ilgili 400 sayfalık bir kitabı ile
Stalin’in “Pratik ve Teori” adlı kitabı. Bu kitaplar için herhangi bir ücret
almamıştır.
1937 Mayıs ayında vapurla İskenderun’a döner.
1938 Hatay Reyhanlı’ya dönüp Batı Ayrancı köyünde
ilkokul öğretmenliğine başlar. Türk Hava Kurumu’nda sekreterlik, ^belediye’de
kâtiplik gibi geçici görevlerde de bulunur.
1939 Nisan ayında tevkif edilir, üç yüz kadar kitabına
ve dergi koleksiyonlarına el konur. Antakya’ya götürülür, Hatay hükümetini
devirmek suçundan idam talebiyle yargılanır, iki ay sonra beraat eder. Aynı yıl
29 Haziran’da Hatay Türkiye’ye katılır.
1940 Tekrar İstanbul’a gider.
1941 İstanbul’daki ilk yazısı “İnsan” dergisinde
yayımlanır: “Honoré de Balzac”
1942 İkinci Dünya Savaşı yüzünden Yabanci Diller Okulu
öğrencileri Avrupa’ya gönderilemez, mecburi hizmeti vardır, kurada şansına
Elazığ çıkar. Buraya gitmeden az önce tarih ve coğrafya ögretmeni olan Fevziye
Menteşoğlu ile tanışır ve 19 Mart günü evlenir, eşi İstanbul’ludur. Aynı yıl,
Haziran ayında babası ölür. Aynı yıl, 29 Ekim’de Elazığ Lisesi’nde Fransızca
öğretmenliğine başlar.
1942-1943 “Ayın Bibliyografyası” adlı dergide tercüme
tenkitleri yayımlanır.
1943 İlk çeviri kitabi yayımlanır, “Altın Gözlü Kız”,
Balzac, (Üniversite Kitabevi), 189 sayfalık kitabın 74 sayfası Balzac’la ilgili
bir incelemenin yer aldığı önsözdür.
1945 Elazığ’daki stajyer ögretmenlik görevinden, iki
sene dört ay sonra ayrılır. Eşinin Elazığ’a tayini çıkmadığı gibi, aile burada
iki de çocuk kaybetmiştir. Ancak İstanbul’da doğum yapabileceğinin anlaşılması
üzerine İstanbul’a gidilir. Tıp Fakültesi’nden gözlerinin yorgun olması
nedeniyle aldığı rapora rağmen bakanlıkça izinli de sayılmayınca istifa eder.
Aynı yıl, 1 Nisan’da bir oğlu dünyaya gelir, ismini Mahmut Ali koyar. Aynı yıl,
Balzac’dan iki çevirisi çıkar: “Otuzundaki Kadın” (A. Bolat Yayınevi, 168
sayfa) ve “Onüçlerin Romanı (Ferragus)” (Yüksel Yayınevi), 157 sayfanın 28
sayfası önsözdür.
1946 16 Aralık, bir kızı gelir dünyaya: Ümit. Aynı yıl
bir çevirisi daha basılır, Balzac’tan: “Kibar Fahişelerin İhtişam ve Sefaleti”
(İnkilap Yayınevi), 471 sayfa, 17 sayfalık bir önsöz. Aynı yıl, Aralık ayının
son günlerinde sınavla İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Fransızca okutmanı
olur.
1947 Bir yıl kadar “Yirminci Asır” dergisinde yazar.
1947-1953 yılları arasında makale yazmaya ara vermiş gibidir. 1953′te aynı
dergide birkaç makalesi daha yayımlanacaktır.
1948 Victor Hugo’nun “Hernani” adlı piyesinin manzum
olarak tercümesi Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kendisine verilir.
1951 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe
Bölümü’ne doktora ögrencisi olarak kaydolur.
1952-1953 İstanbul Işık Lisesi’ne Fransızca öğretmeni
olur.
1954 Gözlerini tamamen kaybeder.
1956 Aralık ayında “Hernani” çevirisi, Maarif
Vekaleti’nin “Klasikler” dizisi arasında yayımlanır.
1959 Victor Hugo’nun “Sefiller” adlı eserini Türkçe’ye
çevirmesi bakanlıkça uygun görülür.
1964 Bir yıl kadar bastırılamayan “Hint Edebiyatı”,
sonunda yayımlanır (Dönem Yayınları, 266 s.).
1965 Uzun aradan sonra ilk kez “Dönem” ve “Çağrı”
dergilerinde makaleleri çıkar.
1966 Victor Hugo’dan, Mahmut Sait Kılıççı ile beraber
manzum olarak çevirdiği “Marion de Lorme” basılır (M.E.B. Yayınları, 192 s.).
Aynı yıl, Hugo’dan yapmış olduğu “Hernani” çevirisi ikinci kez basılır (M.E.B.
Yayınları, 184 s.).
1967 Makale yazmayı “Yeni İnsan” ve “Hisar”
dergilerinde sürdürür. “Hisar”daki yazıları aralıklarla da olsa on yılı aşkın
bir süre devam edecektir. “Saint-Simon: İlk Sosyolog, İlk Sosyalist” bu yıl
basılır. (Çan Yayınları, 143 s.). Aynı yıl, A. Meillet ile M. Lejeune’ün
Encyclopédie Française’deki bir yazısını “Dillerin Yapısı ve Gelişmesi” başlığı
altında, talebesi Berke Vardar ile Türkçe’ye çevirirler. (Dönem Yayınları, 86
s.).
1969 “Sosyalizm ve Sosyoloji Tarihinde Pierre Joseph
Proudhon” adlı bir çalışması Fakülteler Matbaası’nda basılır. (Türkiye Harsi ve
İctimai Araştırmalar Derneği, sayı 101, 23 s.).
1970 İ.Ü.E.F. Sosyoloji dergisinde 1968 yılında çıkan
“İdeoloji” ile ilgili bir başka çalışması (sayı 21-22), bir kitapçık halinde
yayımlanır (Fakülteler Matbaası, 23 s.).
1973 Balzac’tan çevirmiş olduğu “Kibar Fahişelerin
İhtişam ve Sefaleti” adlı eser, ikinci defa, “İhtisam ve Sefalet (Vautrin)”
adıyla gözden geçirilip basılır (Ötüken Yayınevi, 543 s.).
1974 “Bu Ülke” yayımlanır (Ötüken Yayınevi, 170 s.).
“Umrandan Uygarlığa” adlı eseri de bu yıl basılır (Ötüken Yayinevi, 371 s.) ve
Türkiye Milli Kültür Vakfı’ndan “fikir dalında” ödül alır. Aynı yıldan itibaren
“Türk Edebiyatı”, “Kubbealtı Akademi” ve “Orta Doğu” gazetesinde yazıları
çıkmaya başlar.
1976 “Hint Edebiyatı” adlı eserı, “Hint ve Batı”
başlıklı bir bölümün de eklenmesiyle “Bir Dünyanın Eşiğinde” adıyla ikinci kez
basılır (Ötüken Yayınevi, 344 s.).
1978 Aynı yıl Mart ayında TRT televizyonun birinci
kanalında roman üzerine bir söyleşisi yayımlanır.
1980 “Kırk Ambar” basılır (Ötüken Yayınevi, 487 s.).
Aynı yıl eser, Türkiye Milli Kültür Vakfı Ödülü’ne layık görülür. Uriel
Heyd’den “Ziya Gökalp, Türk Milliyetçiliğinin Temelleri” isimli kitabı çevirir
(Sebil Yayınevi, 134 s.). “Milli Eğitim ve Kültür” dergisinde ve “Yeni Devir”
gazetesinde makaleleri yayımlanmaktadır.
1981 “Bir Facianın Hikayesi” Ankara’da bir yayınevi
tarafından basılır (Ümran Yayınları, 167 s.). Thornton Wilder’in “Köprüden
Düşenler” adlı kitabını Lamia Çataloğlu ile birlikte İngilizce’den Türkçe’ye
çevirirler (Tur Yayınları, 112 s.). Aynı yıl, Ankara Yazarlar Birliği Derneği
tarafından “yılın yazarı” seçilir.
1982 Kayseri Sanatçılar Derneği’nden, inceleme dalında
bir ödül alır. Aynı yıl, 15 Ocak Nişantaşı Akademi Kitabevi’nde bir imza günü
düzenlenir. İlk kez okuyucusuyla buluşur. Aynı yıl, 30 Ocak’ta “Cemil Meriç’le
Türk kültüründeki değişmeler hakkında bir söyleşi” başlığını taşıyan bir
televizyon programına katılır.
1983 Maxime Rodinson’un “Batıyı Büyüleyen İslam” adlı
eserini dilimize kazandırır (Pınar Yayınları, 233 s.). Aynı yıl İletişim
Yayınları’nın çıkardığı “Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi”‘ne makaleler
yazar. 7 Mart günü 41 yıllık bir beraberlikten sonra eşini kaybeder. Aynı yıl
TÜYAP Kitap Fuarı’nda kitaplarını imzalar.
1984 “Işık Dogudan Gelir” adlı kitabı yayımlanır
(Pınar Yayınları, 233 s.). Aynı yılın Ağustos ayında bir beyin kanaması
geçirir: sol hemipleji sonucu sol tarafına felç iner. Cerrahpaşa Hastanesi’nde
üç ay süren bir tedaviden sonra taburcu olur.
1985 “Kültürden İrfana” adlı eseri İnsan Yayınları
arasında çıkar (405 s.). Aynı yayıneviyle bütün eserlerinin basılması konusunda
imzalanan sözleşmeye rağmen diğer eserleri basılmaz.
1986 İletişim Yayınları’nın bu kez de “Tanzimattan
Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi”nde makaleleri yer alır.
1987 13 Haziran günü, kendisini yatağa mahkûm eden
uzunca bir hastalıktan sonra, 71 yaşında yaşama gözlerini yumar. Karacaahmet
Mezarlığı’na eşinin yanına defnedilir.
Kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/Cemil_Meriç
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder