Toplumsal Sapma

Toplumsal Sapma

Toplumsal normların, değerlerin birey tarafından ihlal edilmesidir. Yani alışılmış davranışlara uymayan davranışlardır. Toplumca kabul edilen normlara uyan kişilere normal, uymayanlara anormal ya da sapkın denir. Aynı kavramlar, onaylanan ya da onaylanmayan davranışlar için de kullanılır. Toplumun onayladığı davranış normal, onaylamadığı da anormal olarak adlandırılır. Ancak buradaki anormal ya da sapma gösteren kavramlarının alışılmış olandan farklı bir anlamı vardır. Çünkü sapma olumsuz olabileceği gibi olumlu da olabilir.

Olumlu sapma, toplumun onayladığı davranışlar yönündedir. Böyle bir kişi kahramanlıkla, ün ve prestijle ödüllendirilir. Olumlu sapmalar her toplumda her zaman görülür. Daha çok toplumsal etkenlere dayanır. Toplumların tarihinde, kabul edilmiş ortak değer ve kurallara (normlara) karşı çıkan, söz gelimi halk egemenliğini, dengeli gelir dağılımını, kadın haklarını, inanç özgürlüğünü ya da erdemli yaşamayı savunan çok sayıda filozof, sanatçı, bilim ve devlet adamı vardır. Bu kişiler, içinde yaşadıkları toplumun normlarını yadsımıştır. Tarih bunların birçoğunun ağır cezalara, hatta ölüm cezasına çarptırıldığını gösteren örneklerle doludur: Sokrates (M.Ö. 469-399), Giordano Bruno (Cordano Bruno, 1548-1600), Nesimî (1548-1600), Molla Lütfi (öl. 1496) gibi. Oysa zamanın akışı içinde olumlu sapma gösterenlerin önde gelenleri kahraman, devrimci, büyük düşünür, lider olarak nitelenmişlerdir.

Olumsuz sapmalar ise, toplumun onaylamadığı Davranışlardır. Olumsuz sapmada davranışlar, toplumdaki kabul edilebilir sınırın altında yer alır. Toplum bu tür davranışlarda bulunanlara da aşağı bir statü verir. Normlardan sapma genellikle farklı nedenlere dayanır. Bu nedenlerin önde gelenleri toplumsal ve psikolojik niteliklidir. Hırsızlık, uyuşturucu kullanma, trafik kurallarına uymama, çöpleri sokağa dökme, görevini kötüye kullanma, annenin çocuğunu terk etmesi gibi. Toplumsal sapmalara toplum, dışlama, düzeltme, iyileştirme veya cezalandırmayla tepki verir. Toplumsal denetim ne kadar sıkı olursa olsun yine de toplumsal sapmaların olmadığı toplum yoktur. Toplumsal sapmalara bireyin biyolojik özellikleri (fiziksel engelliler), psikolojik bozukluklar (zihinsel engelliler, kişilik bozuklukları, zekâ geriliği) veya toplumsal, kültürel etkenler (eğitimsizlik, işsizlik, göç, kuşak çatışması, yoksulluk, ailevi sorunlar, hızlı toplumsal değişmeler) neden olabilir.