Toplumsal Kontrol

Toplumsal Kontrol

Toplumun düzeninin korunması için bireylerin toplumsal normlara uymasını sağlayan uygulamalara toplumsal kontrol denir. Toplumsal kontrol mekanizması, toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlar. Çünkü toplumsal kontrolün amacı, toplumsal uyumun sağlanmasıdır. Toplumun iyi işlemesi ve varlığını sürdürebilmesi toplumsal kontrol mekanizmasının var olmasını gerekli kılar. Bu yolla bireylerin zararlı eylemleri önlenir, olumlu ve yaratıcı yönleri geliştirilir, toplumsal düzen sağlanır. Toplumsal kontrolün çeşitli türleri vardır ve çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. Bunların başlıcaları; olumlu - olumsuz kontrol, resmî - resmî olmayan kontrol, grup kontrolü ve kurumsal kontroldür.

İnsan davranışlarının normlara ve topluma uyma amacıyla yönlendirilmesinde; ödül, ikna, eğitme gibi mekanizmaların kullanılmasına olumlu kontrol denir. Ceza, emir, zorlama gibi mekanizmaların kullanılmasına da olumsuz kontrol denir. İnsan davranışlarını yönlendirmek amacıyla siyasi otorite tarafından konulmuş olan; yasa, tüzük ve yönetmeliklerle yönlendirilmesine resmî kontrol denir. Resmî kontrolün sağlanmasında devlet; yargı organları ve polis, jandarma teşkilatı gibi kolluk kuvvetleriyle etkili olur. Resmî kontrol, herkes için uyulması zorunlu olan yazılı kuralları kapsar.

İnsan davranışlarının normlara ve topluma uygun olması amacıyla; gülünç bulunma, ayıplanma, dışlanma, küçük görülme gibi yollarla yönlendirilmesine resmî olmayan kontrol denir. Resmî olmayan kontrolün kuralları yazılı değildir ve yasal bir yaptırım içermemekle birlikte bireylerde bu kurallara uyulmasının doğru olduğu yönünde bir tutum oluşturur. Töreler, gelenekler, görenekler, âdetler resmî olmayan kontrol araçları olup bunlar daha çok geleneksel toplumlarda etkilidir.

Normların yaptırım gücü ile toplumsal kontrol arasında sıkı bir ilişki vardır. Normların yaptırım gücü ne kadar yüksekse toplumsal kontrol o ölçüde iyi sağlanır. Yaptırım gücü en yüksek olan normlar, yazılı normlar yani hukuk kurallarıdır. Dolayısıyla devletin güvencesinde olan normlar toplumsal kontrolün daha iyi gerçekleştirilmesinin başlıca araçlarıdır.

Toplumsal kontrol çoğu durumda insanın dışında, zorla kabul ettirilmesi gereken bir şey değildir. Onun öznel bir boyutu da vardır. İnsanlar, toplum içinde öylesine toplumsallaştırılırlar ki önemli toplumsal normlara uymadıklarında kendilerini mutsuz hissederler. İtibar kazanma isteği, itibar kaybetme korkusu, dedikodu, ekonomik ve ahlaki baskılar insan davranışlarını yönlendirmekte ve kontrol etmektedir. Bu da toplumsal düzen ve yapının devamı için oldukça önemlidir. Çağımızda toplumsal gruplar ve toplumun üyeleri olan insanlar kendi sosyal değerlerinin ve toplumsal normlarının doğrultusunda, toplumsal statü ve rollerini gerçekleştirebilmek için toplumsal kontrole daha fazla ihtiyaç duymaktadır.