Aydınlanma Felsefesi

«Aydınlanma Felsefesi» nedir?

On sekizinci yüzyılda batı ülkelerinde felsefe ve kültür alanında «Aydınlanma» diye adlandırılan bir düşünce tarzı ortaya çıkmıştır. Bu düşünce tarzının temeli insan aklına karşı sınırsız bir güven duyulması; her şeyin akıl süzgecinden geçirilerek eleştirilmesi tartılıp biçilmesidir. Aydınlanma felsefesi insan aklının bağımsız bir güç olduğunu; kendisinden başka hiçbir şeye karşı hesap vermek durumunda bulunmadığını kendi kendine yettiğini ileri sürer. Akla karşı duyulan bu kesin inanç toplum hayatına devlete ahlâka dine ve insan aklını sınırlayarak boyunduruk altına almak isteyen her türlü otoriteye karşı şiddetli bir mücadeleye girişilmesine yol açmıştır özellikle Fransa'da büyük temsilciler yetiştirmiş olan bu düşünce tarzı; on sekizinci yüzyılın ünlü maddeci Fransız filozoflarının ortaya çıkmasına önayak olmuştur.

Aydınlanma felsefesi İngiltere’de özellikle din ahlâk ve siyaset konusunda otoritelerden kurtulmuş ferdiyetçi ve liberal bir anlayışın yaygınlaşmasına yol açtı. Vahye değil de insan aklına dayanan bir din anlayışını ilk olarak İngiliz «deist»leri savundular. Bu din anlayışında tanrının varlığı inkâr edilmiyordu ama tanrı dünyayı yarattıktan sonra hiç bir işe karışmayan bir çeşit evren - mimarı gibi düşünülüyordu. Fransa'da Voltaire (1694-1778) hemen her alanda fikir yobazlığına karşı çıkarak derin ve geniş bir etki yaptı. Diderot (1713- 1784) maddeci bir felsefeye yöneldi ruhun ölümsüz olmadığını insan için ölümsüzlüğün ancak daha sonraki nesillerin düşüncesinde yaşamak demek olduğunu ileri sürdü. D'Alembert (1717-1783) deney ötesi konularla yani tanrı evrenin yapısı ve insan ruhunun ölümsüzlüğü gibi konularla uğraşan metafiziğin hiç bir işe yaramadığını; felsefenin görevinin bilim tarafından ortaya konan sonuçları toparlamak ve sentezini yapmak olduğunu ileri sürdü. JJ. Rousseau (1712-1778) insanı mutlu kılmadığını söyleyerek uygarlığı eleştirdi; tabiata dönmek ve duygu hayatına önem vermek gerektiğini söyledi.