Akıl İlkeleri (Düşünmenin İlkeleri)

Akıl İlkeleri (Düşünmenin İlkeleri)              

İnsan aklı düşünme eylemini gerçekleştirirken bazı temel ilkelerden hareket eder. Saçma ya da mantıksız olarak nitelendirdiğimiz olaylar ve durumlar aslında aklın ilkelerine ters düşen işlerdir. Örneğin "Üçgen, izlediği filmdeki komedyene çok güldü." tümcesinin mantıksız olarak nitelendirilmesi, aklın ilkelerine ters düştüğü içindir. Bu ilkeler bize mantıklı olanla, mantıksız olan arasındaki farkı gösterir. Böylece başka insanlar tarafından da kabul edilecek sonuçlara ulaşılır.               

Normal düşünen insanlar (çocuk, ruh hastası gibi insanlar hariç) için düşünmenin dört temel ilkesi vardır.

1) Özdeşlik İlkesi: Bir şey ne ise odur ya da kısaca A, A'dır, biçiminde ifade edilir. Burada anlatılmak istenen "insan insandır", "masa masadır", "ağaç ağaçtır" ifadeleridir. Akıl yürütme sırasında bir kavram başlangıçta nasıl düşünülüp tanımlanmışsa sonuna kadar aynı anlam korunmalıdır. Düşünmenin diğer incelerinin temelinde özdeşlik ilkesi vardır.

2) Çelişmezlik İlkesi: Bir şey aynı zaman ve koşullar altında hem var, hem yok olamaz. Yani bir şey kendisi olmayan şey değildir. Yanlışlığa düşmemek için düşünceler arasında çelişki olmamalıdır, örneğin, süt hem siyahtır, hem beyazdır demek çelişkiye düşmektir.

3) Üçüncü halin imkansızlığı İlkesi: Bir şey ya vardır ya yoktur, bunun ortası olamaz. Yani A ile A olmayan arasında üçüncü bir imkân yoktur. Verilen yargılar ya doğru ya yanlıştır, örneğin, bir insan ya Ölüdür ya sağdır. Üçüncü bir hâl düşünülmez. Ancak bu ilkeye bilim alanında itirazlar yapılmaktadır.

4) Yeter - Neden İlkesi: Her şeyin bir var olma nedeni vardır. Neden olmadan yargıların doğruluğu konusunda bir karara varamayız.

Bu ilke düşünmenin ilkeleri arasına 17.yy. Leibniz tarafından katılmıştır. Nitekim yeter - neden ilkesi diğer ilkelerden farklıdır. İlk üç İlke birbirine bağlı olduğu halde yeter - neden ilkesi kendine özgü özellikler taşır. Olayların nedenleri araştırılırken nedenler zinciri sonsuza dek götürülemez, bir noktada yeterli görülüp kesilmesi gerekir. Bu nedenle yeter - neden ilkesi için nedenlerin bir başlangıç noktası da gereklidir.