Ekonomik sosyoloji

Ekonomik sosyoloji nedir? Neleri konu edinir?

Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki ekonomi konusu, ekonomistlerle ,sosyologlar arasında uzun süre tartışma konusu olmuştur. Ve bu tartışma, kimi ekonomistler ve kimi sosyologlarca hala sürdürülmektedir. Tartışma , şu iki soruya indirgenebilir: “ekonomi özerk bir disiplin midir?” “ekonomi bağlı bir disiplin midir?” bu gün , hiçbir bilimin özerk olmayacağı gerçeği kesinlikle anlaşıldığı halde , sözü edilen tartışmanın sürdürülmesinin kanımızca nedeni, ekonominin çok büyük önemidir. Bir de zaman zaman “ekonomik sosyoloji olamaz!” diyen ekonomistler görülmektedir ki onlara cevap olarak, toplumsal ve ekonomik belirleyiciler konusunda düşüncelerini açıklayan bir ekonomistin şu cümlelerini tekrarlamak yerinde olur: “iyimser liberallerin girişimi, sonunda, gülünç durumda düşerek yok olup gitmişse , bunun nedeni , kuşkusuz, sosyolojik çözümlemelerden yoksun oluşlarıdır. Ekonomik belirleyiciliklerden bazılarını bilmedikleri için onlara sitem etmek gerekmeyebilir;fakat,genel bir görüşe ulaşmak için göz önünde tutulması gereken başka toplumsal belirleyiciliklerden bir tanesini bile .bilmedikleri bir gerçektir.”

Sosyoloji ve ekonomi,aynı konuyla ilgilenen iki bilimdir. Fakat,aralarında farklar vardır. Ekonomist de sosyolog da toplumsal olgularla ilgilenirler;başka bir deyişle,ekonomik çözümleme ve sosyolojik araştırmalar ,aynı toplumsal gerçeği açıklamayı amaçlarlar. Fakat,ekonomist,toplumsal gerçeğin/toplumsal var oluşun özel bir görünümüyle daha fazla ilgilenmektedir,yani insan ilişkilerinin özel bir tipiyle ve ‘ekonomik ilişkiler’ denen kurallar bütünüyle daha fazla ilgilenmektedir. Ekonominin konusu,bir bakıma,hem ölçülü hem de türdeş bir konudur. Aynı şey,dil dediğimiz özel işaretler sistemini inceleyen dilbilim için de söylenir;fakat bağımlı konularını gerekli sonucu olarak ikisi de özerk bilim olmayacağı için,konularından dışarı çıkmak zorundadırlar. Çünkü ikisi de,bir bütün olan toplumsal ilişkileri iki ayrı sistemini incelerler. Oysa sosyolojinin konusu,ölçülü ve türdeş bir konu değildir;sosyolojinin konusu,toplumun tümüdür. Bu tüm içinde ekonomik ilişkilerin çok büyük öneme sahip olması ya da ekonomik olgunun öteki toplumsal olgular üzerine etkisi,toplumsal olguların hepsini inceleyen sosyolojiyi ,’ekonomik sosyoloji’ adı altında,ekonomik gerçek ve verileri incelemeye götürür.

Bu ekonomik gerçek ve veriler,en geniş anlamıyla ’ekonomik ilerlemedir’,üretim ilişkileridir,ekonomik çalkalanmalardır. Ekonomik sosyoloji,belirli bir toplumda bireylerin, grupların ve sınıfların yabancılaşmalarında ve gelişmelerinde ekonomik gerçeğin belirleyiciliğin ve bu belirleyiciliğin derecesini ortaya koymaya çalışır. Ve daha genel olarak,ekonomik sosyoloji toplumların yapılaşmasının ve yapının değişmesinin koşullarından biri olarak ekonomiyi inceler.
Ekonominin, bir toplumda ‘ekonomik ilişkiler’ denen kurallar bütünü ile daha fazla ilgilendiğini belirtmiştik. Ekonominin bu görevinin kapsamını daha geniş olarak şöyle açıklayabiliriz: Ekonomi , üretim ve değişim dolayısıyla insanlar arasında kurulan ilişkilerin tümünün bir sonucu olarak bütünlükleri , toplumsal büyüklükleri inceler. Ve bu bir ‘Makro ekonomi’ dir .Oysa ekonomik sosyoloji, inceleme alanları bakımından dar kapsamlı, özel kapsamlı alanlarda etkinliğini göstermektedir. Başka bir deyişle , ekonomik sosyoloji, bütünü toplumu oluşturan değişik yapısal öğelerin meydana gelişini, işleyişini yada yaşayışını ve dönüşümünü inceler. Fakat bu değişik yapısal öğeler toplumsal üretimde bir rolü olan öğelerdir. Biraz önce bireyler, gruplar, sınıflar olarak göstermeye çalıştığımız bu öğeler, bu gün daha geniş bir kapsam içinde dört grupta toplanabilmektedir.
- Toplumsal sınıflar;
- Tekniklerin evrimine göre tanımlanan meslek grupları;
- Kentler , köyler gibi gruplar;
- İşçi sendikaları, İş veren örgütleri gibi ekonomik etkinliği yönlendirebilen toplumsal eylemli gruplar.
Böylece ekonomik sosyoloji ‘mikro ekonomi’ olarak kendini göstermektedir. Ve dolayısıyla ekonomik sosyoloji, makro ekonominin ön gördüğü ve genel eğilimlerini gösterdiği olayları , özel koşullara göre ve ayrıntılarıyla incelemek durumunda kalmaktadır. Örneğin kentlerin coğrafya bakımından yerleşmelerini, gelişmelerini ve iç yapılarını belirleyen ekonomik etkenleri ekonomik sosyoloji inceler. Yine örneğin, ekonomik sosyoloji, aileyi şu açılardan inceler: mülkiyet açısından (ailenin sahip olduğu üretim araçları ve tüketim olanakları) , üretim açısından ( kendisi ve başkaları için ne üretir, nasıl üretir) , değişim açısından (aile gelir ve bütçeleri) ve tüketim açısından (beslenme,yerleşme,boş zamanları değerlendirme vb.). böylece bu yaklaşımlar sayesinde ailelerin hangi koşullarda oluştukları nasıl geliştikleri ve dönüştükleri incelenebilir.

 Ek Bilgi:

Ekonomi dalındaki bilgilerden de faydalanarak; teknoloji, gelir dağılımı, tüketim ve farklılaşması, iş bölümü, ulusal düzeyde karar mekanizmaları ve yapısı gibi konularla ilgilenir.

Ekonomi, ihtiyaçlar ve bunların giderilmesini sağlayan ekonomik mallar ve hizmetler arasındaki olayları inceler. Ekonomi, ekonomik olguların varoluş sebeplerini araştırır, aralarındaki sebep sonuç ilişkilerini açıklar.

Ekonomik olay sebebi ile insanlar arasında, aynı zamanda bir sosyal ilişki de meydana gelir.