Wolfgang Köhler

Wolfgang Köhler

WOLFGANG KÖHLER (1887-1967)

Üç büyük Geştalt psikologlarından en genci ve Geştalt hareketinin söz­cüsü Köhler’dir. Büyük bir titizlik ve kesinlikle yazılan kitapları Geştalt psi­kolojisinin belli yönlerde nihai bir çalışma niteliğini taşımıştır. Köhler’in ünlü Max Planck’ın kontrolünde aldığı önemli fizik eğitimi onu, psikoloji­nin fizikle birleşmesi gerektiği ve Gestaltlerin (form ve kalıpların) fizikte olduğu kadar psikolojide de ortaya çıktığı konusunda ikna etmişti.

Estonya’da doğan Köhler 5 yaşındayken ailesi Kuzey Almanya’ya göç etti. Üniversite eğitimini Tübingen, Bonn ve Berlin’de yaptı, 1909 yılında Stumpf un kontrolünde yaptığı çalışmayla Berlin’den mezuniyet derecesini aldı. Daha sonra çalışmalarına Frankfurt’ta devam etti ve VVertheimer ile stroboskobunun gelmesinden hemen önce buraya ulaştı.

1913 yılında maymunlarla çalışmak amacıyla Prusya Bilim Akademi-si’nin daveti üzerine Kanarya Adalan’nda, Tenerife’deki bir İspanyol adası­na gitti. Buraya varışından altı ay sonra I. Dünya Savaşı başladı ve diğer Al­man vatandaşlar ülkelerine dönebildikleri halde o, buradan ayrılamadı. Bir psikolog yeni bir tarih verisine dayanarak Köhler’in burada Almanya için casusluk yapmış olabileceği ve araştırma çalışmalarını, asıl amacını sakla­mak üzere paravan olarak kullandığı iddiasında bulunmuştur (Ley, 1990). Bu suçlamaya sebep Köhler’in evinin üst katında çok güçlü bir radyo veri­cisini saklamış olmasıydı. Bu radyo vericisini müttefik kuvvetlerindeki ge­mi hareketleriyle ilgili bilgileri yayınlamak amacıyla kullandığı düşünül­müştü. Bu iddiayı doğrulayacak kesin bir kanıt bulunamamıştır.

İster casusluk isterse basit bir bilim adamının savaştan kaçışı olsun, Köhler sonraki yedi yılını maymunlarda öğrenme üzerine araştırmalar ya­parak geçirdi ve Maymunlarda Zeka12 isimli klasik çalışmasını ortaya koy­du (1917). Bu kitap 1924 yılında ikinci baskısını yaptı, İngilizceye (1927) ve Fransızcaya (1928) tercümesi yapıldı. Köhler başlangıçta şempanze araştırmasını ilginç bulmasına rağ­men, kısa bir süre içerisinde hayvanlarla çalışmaktan sıkıldı. Şunu yaz­mıştı:
“Maymunlarla iki yıl boyunca hergün birlikte olunca birisi ken­dini şempanzoid* yapar ve hayvanlar hakkındaki şeylere dikkat etmek artık kolay olmaz” (Ash’dan alıntı, 1995, s. 167). 1920′de Köhler Almanya’ya döndü. Şempanzeleri Berlin Hayvanat Bah­çesine sattı ancak hayvanlar değişen iklimle baş edemedikleri için fazla uzun yaşayamadılar. 1922′de Berlin’de Stumpfun yerine geçti ve burada 1935 yılına dek kaldı. Herkesin istediği bu mevkiye atanmasının görünen sebebi 1920 yılında, kendisinin yüksek düzeyli bilgisini onaylayan Statik ve Sabit Fiziksel Geştalt13 isimli çalışmasının yayınlanması idi. 1920′lerin ortalan Köhler’in özel yaşantısı açısından oldukça güç yıllar­dı. Karısından boşandı, İsveçli genç bir öğrenciyle evlendi ve bundan son­ra ilk evliliğinden olan dört çocuğuyla hiçbir ilişkisi kalmadı. Ellerinde, özellikle sinirlendiği zaman daha da belirginleşen bir titreme oluştu. Labo-ratuvar asistanları Köhler’in o günkü ruh halini anlayabilmek için ellerinin ne kadar titrediğine bakarlardı.

Köhler 1925-1926 yıllarında Clark ve Harvard Üniversitelerinde ders verdi ve 1929 yılında ingilizce olarak Geştalt hareketiyle ilgili en ayrıntı­lı tezleri ortaya koyan Geştalt Psikolojisi1* isimli kitabını yayımladı. 1934-1935 yıllarında Harvard’da VVilliam James’e ders verdi ve 1935 yılında Nazi rejimi ile süregelen çatışmaları sebebiyle Almanya’yı terk etti. Köh­ler bir Berlin gazetesine cesaretli bir Nazi karşıtı mektup yazmıştı. Köh­ler’in mektubu “Nazi rejimi altındaki Almanya’da Nazi karşıtı makale ola­rak açıktan yazılan son yazı olmuştu” (Henle, 1978, s.940). Nazilerin tüm

*  Vygotsky’nin, çocuğun düşünme ve konuşmanın kaynaşmasından önce dili bir miktar öğrendiği gelişim dönemi için kullandığı bir terim.

Yahudi profesörleri Alman Üniversitelerinden kovması Yahudi olmayan Köhler’i çok kızdırmıştı ve derslerinde yeni hükümetin aleyhine açıktan konuşmalar yapmıştı. Bir defasında bir Nazi çetesi sınıfına baskın yapmış­tı. Yazısının gazetede çıktığı akşam Köhler ve birkaç arkadaşı onun evin­de müzik dinleyerek Gestapo’nun onları tutuklamasını beklemişlerdi. Korkulan kapı sesi
hiç duyulmamıştı. Çağdaş bir tarihçi Köhler’in Almanya’da Yahudi olmayan öğrencilerin ve akademisyenlerin kovulmalanm alenen protesto eden ve Yahudi olma­yan tek psikolog olduğuna dikkat çekmiştir (Geuter, 1987). Profesörlerin çoğu ve öğrencileri Nazi hükümetini ilk günlerinden itibaren büyük bir şevkle destekliyordu. Bir fakülte üyesi diktatör Adolf Hitler’e “büyük psi­kolog”
adını vermişti ve bir diğeri kendisini “ileri görüşlü, cesur ve duygu­sal olarak derin bir adam” şeklinde övmüştü (Ash’dan alıntı, 1995, s.342). Alman Psikoloji Topluluğu (German Psychological Society) ilk raporlanm Nazi rejimine sundular. Henüz kanunlar tarafından dayatılmadan Yahudi dergi editörlerini işten çıkardılar ve Hitler’i övücü bir tutum takındılar. Topluluk toplantılarında da Yahudilerin “şeytani etkilerini” yüksek sesle ilan ettiler (Mandler, 2002b, 197).

Köhler ABD’ye göç etti ve burada Swarthmore Üniversitesinde öğretmen­lik yaptı. Son kitaplan arasında The Place ofValue in a World oj Facts (1938), Dynamics in Psychology (1940) ve Figural After-Effects (1944) vardır, sonun­cusu Hans VVallach ile yapılan bir çalışmadır. 1956 yılında APA’dan Seçkin Bilimsel Katkı Ödülü aldı ve 1959′da derneğin başkanı seçildi.